Benin bronzen

Het Koninkrijk Benin bestond sinds de 11e eeuw totdat het in de 19e eeuw werd geannexeerd door de Britten. Benin City was de hoofdstad. Benin was de thuisbasis van de Edo, een volk dat bekend stond om hun geavanceerde artistieke en architectonische vaardigheden. Tijdens een periode van economische voorspoed in de 13e eeuw stelde koning Oguola een collectief van metaalbewerkers en bronsgieters aan die de opdracht kregen om een grote collectie kunst te creëren voor zijn paleis en de tempels in zijn koninkrijk. De beelden die door dit collectief zijn gemaakt, staan nu bekend als de Benin bronzen. Ze hebben niet alleen een grote decoratieve waarde, maar symboliseren ook macht en prestige omdat de opdracht van de koning zelf kwam.

Voorstelling

Wat betreft voorstellingen zien we verschillende genres.

1. Geschiedenis van Edo met verhalen van koningen en soldaten
   In de bronzen beelden zie je vaak de gezichten van koningen, ook wel Obas genoemd. Deze zijn onder andere te herkennen aan hun kroon en kralenketting. Er worden ook dappere soldaten afgebeeld. Deze zijn te herkennen aan hun wapens of schilden. Het afbeelden van soldaten is ook een teken van macht omdat de koning hiermee laat zien hoe sterk zijn leger is en hoe dapper zijn krijgers zijn.

2. Dieren
   Binnen dit genre kom je meestal de leeuw of het luipaard tegen. Deze dieren zijn, net als bij veel andere culturen in de wereld, een symbolische weergave van moed en koninklijke macht voor de Edo.

3. Mythologische figuren en goden
   Figuren zoals dwergen en monsters komen soms ook voor op bronzen beelden. Daarnaast zijn er ook goden. Deze figuren komen uit religieuze en spirituele verhalen.

4. Dagelijks leven
   Naast al deze heroïsche en religieuze voorstellingen zijn er ook bronzen beelden die het dagelijks leven in het Koninkrijk Benin laten zien. Je ziet bijvoorbeeld landbouw of verschillende ambachten afgebeeld.

Vormgeving

Materiaal
De beelden zijn gemaakt van brons of messing. Hiervoor wordt de verloren wasmethode gebruikt. Dat gaat als volgt: het model van het beeld wordt eerst in was gemaakt en bedekt met klei. Als de klei droog is, wordt de was gesmolten. Het brons of messing wordt in de holte gegoten. Wanneer het is afgekoeld en uitgehard, wordt de klei verwijderd. Dan blijft alleen het brons of messing over. Het gebruik van deze techniek zorgt ervoor dat geen twee beelden hetzelfde zijn.
 
Grootte van de figuren

Reliëf
De plaquettes zijn in reliëf gemaakt. Hierdoor lijken de figuren naar voren te komen.
 
Details
Op sommige Benin bronzen koppen komen verticale strepen voor. Hier is geen eenduidige verklaring voor. Het kan bijvoorbeeld littekenvorming voorstellen, maar het kan ook een symbolische betekenis hebben zoals een indicatie van status of spirituele kracht. Sommige mensen geloven echter dat het alleen een esthetische keuze is.

Benin bronzen hoofd met verticale strepen.

Je kunt ook vaak een patroon op de vacht zien bij de bronzen luipaarden. Hier zie je twee van zulke voorbeelden op de luipaarden van de Rootz Gallery Collectie. In de eerste afbeelding kun je zien dat de patronen zijn gemaakt op het brons zelf. Het zijn concentrische cirkels, met een soort korrelige textuur ertussen. In het tweede beeld kun je zien dat de patronen zijn gemaakt door cirkelvormige gaten in het brons. Daaromheen zit een ring. Tussen deze cirkels zitten nog kleine deukjes in het brons.

Ogen
Kenmerkend voor de Benin bronzen beelden zijn de grote ogen die prominent in het beeld aanwezig zijn. De oogkassen zelf zitten meestal vrij diep in het gezicht. Ze zijn realistisch weergegeven en soms zijn de irissen delicaat versierd, waardoor je blik in het beeld wordt getrokken.

Symmetrie in compositie
Wat ook meespeelt in de vaak waargenomen schoonheid van de beelden is symmetrie. Dit zie je in bijna alle beelden terug. Bij de dieren zie je bijvoorbeeld symmetrie in het patroon, in de hoofden van koningen vind je gezichtssymmetrie en bij de plaquettes met meerdere figuren is er vaak symmetrie in de compositie. Er is bijvoorbeeld een grotere figuur in het midden en twee kleinere figuren links en rechts daarvan.

Teruggave

Tegenwoordig worden de Benin bronzen vaak genoemd in discussies over geroofde kunst. De oorspronkelijke bronzen beelden werden aan het eind van de 19e eeuw geroofd door Britse kolonisten uit wat toen het Koninkrijk van Benin was (zuidelijk deel van het huidige Nigeria). Ze kwamen terecht in musea en privécollecties over de hele wereld, maar de meeste beelden kwamen terecht in het British Museum in Londen.

Nigeria probeert al tientallen jaren om de beelden terug te krijgen en heeft zelfs plannen voor een museum om de beelden goed te verzorgen en tentoon te stellen (genaamd Museum of West African Art (MOWAA) in Benin City). Hun verzoek heeft echter nog niet veel effect gehad. Het probleem met dit soort aanvragen is dat de wetten hierover van land tot land verschillen en er geen centrale, internationale wetgeving over bestaat.[1]

Rootz Gallery collectie

De Benin bronzen die Rootz Gallery verkoopt zijn niet de originele Benin bronzen. In het huidige Nigeria en andere delen van West-Afrika is een lange traditie ontstaan waarbij kunstenaars of ambachtslieden replica's maken van de originele meesterwerken. We hebben een aantal prachtige exemplaren in de winkel, maar het zijn dus niet de geroofde exemplaren.

Al met al weerspiegelen de Benin bronzen niet alleen de artistieke verfijning van het voormalig koninkrijk, maar bieden ze ook waardevolle inzichten in de sociale, politieke en religieuze aspecten van de samenleving.

[1] Lezing door Evelien Campfens (advocaat gespecialiseerd in internationaal cultuur- en erfgoedrecht), Universiteit Leiden.